Urbi et Orbi: Σκέψεις για ορισμένες αναγκαίες θεσμικές μεταρρυθμίσεις

Του Θεόδωρου Κουτρούκη

Επικ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου

Μολονότι η χώρα τέθηκε σε «κατάσταση οικονομικής πολιορκίας», το πολιτικό καθεστώς που εξέθρεψε η μεταπολιτευτική ευδαιμονία εξακολουθεί να παραμένει σε κατάσταση αφασίας, λαϊκίστικο και φοβικό, αδυνατώντας να αντιληφθεί η/ και να δράσει για την ανόρθωση της χώρας.

Σε αυτό το τοπίο εξακολουθούν να ευδοκιμούν το ρουσφέτι, η δωροληψία, η μίζα, η ψηφοθηρία, η διάβρωση της αυτονομίας των θεσμών, η θέση του κομματικού συμφέροντος άνω τού γενικού, τα πελατειακά δίκτυα, η υπερτροφική διαφθαρμένη δημόσια διοίκηση, ο στραγγαλισμός της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας, η αδιαφάνεια, το λάδωμα, το γρηγορόσημο κ.α.

Είναι φανερό ότι καθώς η χώρα ανέρχεται το δικό της Γολγοθά, είναι ευκαιρία να αλλάξει όλα εκείνα που την οδήγησαν στην εποχή των οικονομικών παγετώνων, προωθώντας ορισμένα μέτρα- αφού πρωτύτερα εξειδικευτούν κατόπιν δημόσιας διαβούλευσης. Ενδεικτικά αναφέρονται:

• Θέσπιση συνταγματικών «βαλβίδων» για την αποφυγή του εκ νέου εκτροχιασμού του δημόσιου χρέους οποτεδήποτε στο μέλλον. 

• Απόσυρση των κομμάτων από κάθε στρεβλωτική παρέμβαση στους δύο πάλαι ποτέ πυλώνες της δημοκρατίας την τοπική αυτοδιοίκηση και το συνδικαλισμό.

• Κατάργηση της απόσπασης κρατικών υπαλλήλων σε βουλευτικά και κομματικά γραφεία. • Δραστικός περιορισμός της κρατικής χρηματοδότησης των πολιτικών κομμάτων και αυστηρός έλεγχος των οικονομικών τους.

• Μείωση αριθμού βουλευτών στους διακόσιους (200).

• Καθιέρωση διατάξεων που θα διασφαλίζουν την εξάντληση της τετραετούς θητείας των κοινοβουλίων και θα αποτρέπουν τη διάλυση της βουλής για εντελώς προσχηματικούς λόγους με μοναδικό κριτήριο τον εκλογικό αιφνιδιασμό της αντιπολίτευσης και μεταφορά της αρμοδιότητας αυτής σε διαφορετικό θεσμικό όργανο από εκείνο της Κυβέρνησης.

• Άρση του καθεστώτος της ειδικής ασυλίας των βουλευτών από τη δικαιοσύνη, με την επιφύλαξη της ελεύθερης έκφρασης της γνώμης τους και της ανεμπόδιστης άσκησης των κοινοβουλευτικών τους καθηκόντων. 

• Έναρξη δημόσιας συζήτησης για την πιθανότητα εμπλουτισμού των αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας, ενδεχομένως και για τον τρόπο εκλογής του.

• Πλήρης αναθεώρηση της διαδικασίας αναζήτησης ποινικών ευθυνών των υπουργών (με αντίστοιχές συνταγματικές τροποποιήσεις), ώστε να ευθυγραμμιστεί η ποινική τους μεταχείριση με εκείνη των υπόλοιπων πολιτών, με την επιφύλαξη της αποτροπής διώξεων για ιδεολογικοπολιτικούς λόγους.

• Διαχωρισμός των ιδιοτήτων του υπουργού και του βουλευτή, ώστε να διαχωρίζονται καλύτερα η νομοθετική με την εκτελεστική εξουσία. Μια άλλη εναλλακτική θα ήταν η δέσμευση των υπουργών και υφυπουργών να μην είναι υποψήφιοι στις επόμενες κοινοβουλευτικές εκλογές.

- Αλλαγή της μεθόδου μιας σχετικής σταθερότητας στην απασχόληση των δημοσίων υπαλλήλων, ώστε να γίνει πιο λειτουργική και ευέλικτη π.χ. με καθιέρωση ενός είδους «μονιμότητας» ως προς τη ιδιότητα του κρατικού υπάλληλου και όχι ως προς την συγκεκριμένη οργανική θέση.

Οι παραπάνω προτάσεις δεν είναι παρά ενδεικτικές και αποτελούν μια μικρή συμβολή στο σχετικό δημόσιο διάλογο για τις αναγκαίες πολιτειακές και θεσμικές μεταρρυθμίσεις, ενόψει της επόμενης συνταγματικής αναθεώρησης, που δε θα αργήσει. Τέλος, για να προωθηθούν όλες οι αναπόδραστες μεταβολές είναι απαραίτητη η θεμελίωση μηχανισμών θωράκισης της χώρας έναντι της γάγγραινας της κομματοκρατίας, η οποία εξακολουθεί να βρίσκεται εντός των τειχών. Διαφορετικά η καθολική κατάρρευση της εμπιστοσύνης στο πολιτικό σύστημα στο εγγύς μέλλον φαντάζει ως ένα πιθανό ενδεχόμενο.