Οι γκρίζες ζώνες στον προϋπολογισμό του 2025 του Δημήτρη Μάρδα

Του Δημήτρη Μάρδα*
Καθηγητή Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ

Ένας νέος κρατικός προϋπολογισμός κατατίθεται προς ψήφιση, σε μια περίοδο όπου οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης έχουν «κολλήσει» την ελληνική οικονομία στην κατώτερη θέση της επενδυτικής βαθμίδας, με τον Moody’s να επιμένει στην χειρότερη βαθμολογία σε σχέση με τους υπολοίπους. Βέβαια έχουν αναβαθμίσει τις προοπτικές της Ελληνικής οικονομίας από σταθερές σε θετικές.

Να σημειώσουμε όμως ότι κύριες στρεβλώσεις της Ελλάδας, όπως διατυπώνονται στις εκθέσεις των οίκων αξιολόγησης καλά κρατούν. Η «μονοκαλλιέργεια» του τουρισμού, η γραφειοκρατία, ο τρόπος λειτουργίας των δικαστηρίων και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών βρίσκονται στην αιχμή του δόρατος της κριτικής που ασκούν οι εν λόγω οίκοι. Η Ελληνική οικονομία εισέρχεται σε μια περίοδο μέτριας μεγέθυνσης. Ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ κινείται στο 2% περίπου (2,2% και 2,3% το 2024 και 2025) ενώ μεσοπρόθεσμα θα κυμανθεί στο 1%. Την δυσμενή αυτή εξέλιξη την είχε προβλέψει το ΔΝΤ πριν δυο χρόνια. Από την άλλη το 2024 καταγράφεται μια αρνητική απόκλιση (διαφορά προβλέψεων και εκτιμήσεων) σε βασικά μεγέθη της οικονομίας, όπως δίνονται στον ακόλουθο Πίνακα. ΠΙΝΑΚΑΣ - Βασικά μεγέθη της Ελληνικής Οικονομίας (%ετήσιες μεταβολές σε σταθερές τιμές)

Πηγή: Εισηγητική έκθεση Προϋπολογισμό του 2024 και 2025.

Το Εμπορικό Ισοζύγιο 

Η έκθεση Πισσαρίδη θεωρούσε ότι η σμίκρυνση της διαφοράς μας στο πλαίσιο της ΕΕ, μπορούσε να επιτευχθεί μόνο με αύξηση του ΑΕΠ κατά 4%. Και φυσικά αυτή η εξέλιξη όφειλε να είχε κεντρικούς άξονες την αύξηση των επενδύσεων και εξαγωγών και όχι την αύξηση της κατανάλωσης, η οποία με τη σειρά της επιδεινώνει και το εμπορικό ισοζύγιο της χώρας. Βλ. αναλυτικότερα, https://www.euro2day.gr/specials/opinions/article/2256835/h-ellhnikh-anaptyxh-kai-oi-aytapates.html

Ως προς το εμπορικό ισοζύγιο, παρατηρείται σημαντική επιδείνωση από το 2020 με προεξέχουσα την αύξηση των εισαγωγών καταναλωτικών και ενδιαμέσων προϊόντων και όχι των επενδυτικών αγαθών. (Βλ. αναλυτικότερα https://www.euro2day.gr/specials/opinions/article/2256835/h-ellhnikh-anaptyxh-kai-oi-aytapates.html ).

Το 2024 φαίνεται να καταγράφει το εν λόγω ισοζύγιο την ίδια δυσμενή πορεία με εκείνη του 2023, σύμφωνα με τα δεδομένα του πρώτου οκταμήνου της χρονιάς. Το ανησυχητικό αυτό έλλειμμα εκτιμάται ότι θα κλείσει αντιπροσωπεύοντας περίπου το 14% του ΑΕΠ. Ο τουρισμός χρεώνεται κατά ένα σημαντικό ποσοστό την διόγκωση αυτή του ελλείμματος μέσω των εισαγωγών καταναλωτικών προϊόντων, που εξυπηρετούν είτε τις ανάγκες των ξενοδοχείων είτε αυτές των τουριστών.

Σημειώνεται ότι ο πρόεδρος Τραμπ πρόκειται να ταράξει το σύμπαν στο χώρο του διεθνούς εμπορίου βάζοντας δασμούς εισαγωγής 60% και 20% στην Κίνα και ΕΕ αντίστοιχα, γιατί το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου των ΗΠΑ αγγίζει το 3% του ΑΕΠ! 

Το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών του οκταμήνου Ιανουαρίου-Αυγούστου επιδεινώνεται το 2024 σε σχέση με το 2023 κατά 1,0 δις ευρώ. Αν ακολουθήσει την πορεία του 2023 τότε θα κλείσει με το εκρηκτικό έλλειμμα της τάξης του 14 δις ευρώ.

Οι τόκοι αποπληρωμής δανείων, παίρνουν την ανιούσα στο πλαίσιο του Κρατικού Προϋπολογισμού και ανέρχονται σε 9,9 δις ευρώ το 2024 και 9,4 δις ευρώ το 2025, αγγίζοντας το ύψος περίπου του 2014. Το πρωτογενές πλεόνασμα το 2025, αν και κινείται στα όρια που έχουν τεθεί εκ μέρους της ΕΕ, (5,9 δις για το 2025) δεν καλύπτει πλήρως την αποπληρωμή των ετησίων τόκων της Γενικής Κυβέρνησης (όλων λοιπόν των φορέων του Δημοσίου) που είναι της τάξης των 7,3 δις ευρώ. Το ίδιο συμβαίνει και για το 2024.

Ταμείο Ανάκαμψης και Επενδυτικό Κενό

Ως προς το Πρόγραμμα Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, περιορισμένης διάρκειας (2021- 2026), αυτό πρόβλεπε 17,8 δις επιχορηγήσεις και 12,7 δις δάνεια. Ως το 2024, στα έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού εισήλθαν συνολικά 8.1 δις ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης ενώ για το 2025 προβλέπονται εισροές της τάξης του 4,2 δις ευρώ. Να σημειωθεί ότι στο προσχέδιο του Κρατικού Προϋπολογισμού για το 2025 το αντίστοιχο ποσό ήταν 5,1 δις ευρώ. Μέσα λοιπόν σε ένα μήνα καταγράφεται μια αρνητική απόκλιση της τάξης του ενός σχεδόν δις ευρώ, εξέλιξη που είναι εις βάρος της απορροφητικότητας.

Ο έως σήμερα ρυθμός της εισροής των προβλεπόμενων κονδυλίων από τα Ταμείο Ανάκαμψης μας δείχνει ότι είναι πρακτικά αδύνατο ως τον Απρίλιο του 2026 να απορροφηθούν όλα τα κονδύλια που είχαν προβλεφθεί. Βέβαια συνήθως δίνεται και μια παράταση στα εν λόγω προγράμματα. Αυτό όμως δεν είναι η λύση. Αν μαζί με την χαμηλή απορροφητικότατα εξεταστεί και ο προσανατολισμός των δαπανών, τότε τα συμπεράσματα δεν είναι ενθαρρυντικά. Αναλυτικότερα, προτεραιότητες του Ταμείου είναι:

• Πράσινη μετάβαση: Τουλάχιστον το 37% των πόρων πρέπει να διατεθεί σε δράσεις για την κλιματική αλλαγή. 
• Ψηφιακή μετάβαση: Τουλάχιστον το 20% των πόρων πρέπει να στηρίξει την ψηφιοποίηση. 
• Οικονομική και κοινωνική ανθεκτικότητα: Επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν την οικονομία και τις κοινωνικές υποδομές. 

Διάφορες δράσεις, όπως εκείνες κατά της παχυσαρκίας των παιδιών που ενισχύονται από το εν λόγω πρόγραμμα - και που δείχνουν την κατασπατάληση των πόρων του– σε ποια προτεραιότητα από τις ανωτέρω ανήκει; Όλα χρειάζονται και είναι απαραίτητα σε μια χώρα. Ουδείς το αμφισβητεί.

Όταν όμως η Ελλάδα παρουσιάζει ένα μοναδικό επενδυτικό κενό εντός της ΕΕ, μια αποβιομηχάνιση που καλπάζει και μαζική έξοδο από τη χώρα των νέων, τότε που οφείλουμε θα στρέψουμε τις επιδοτήσεις; Σε χώρους άμεσης και επείγουσας προτεραιότητας ή οπουδήποτε αλλού; Αν τέλος ο οποιοσδήποτε γονέας ενδιαφέρεται για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας, βρίσκει τα πάντα και δωρεάν στο Chat GPT σήμερα. Η τεχνητή νοημοσύνη οδηγεί στην εξοικονόμηση χρημάτων και το εκμηδενισμό της κατασπατάλησης πόρων.

Η Φορολογία

Ως προς τον φόρο εισοδήματος για τα Νομικά Πρόσωπα, συγκρίνοντας τις παλαιότερες προβλέψεις για το 2024 με τις τωρινές εκτιμήσεις για το ίδιο έτος, διαπιστώνεται ότι καταγράφεται μια αύξηση των φόρων κατά 1,2 δις ευρώ τo 2024. Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι οφείλεται στη μείωση της φοροδιαφυγής. Οι επαγγελματίες θεωρούν ότι αυτό οφείλεται στα αναχρονιστικά τεκμαρτά κριτήρια, που οδηγούν σε κλείσιμο πολλές επιχειρήσεις. 

Αναφορικά με τον ΦΠΑ, παρατηρείται και εδώ αύξηση κατά ένα δις ευρώ ανάμεσα στις παλαιότερες προβλέψεις για το 2024 και τις τωρινές εκτιμήσεις. Παρόμοια αύξηση προβλέπεται και για το 2025, με την ακρίβεια να καλπάζει σε συγκεκριμένους κλάδους, οι οποίοι όμως θα μπορούσαν να δεχθούν μια μείωση στον ΦΠΑ (π.χ. τρόφιμα).

Το Δημόσιο Χρέος

Ως προς το Δημόσιο χρέος, το 2025 δε θα ασκηθούν ισχυρές πιέσεις με σκοπό την αποπληρωμή του. Από το 2026 αρχίζει όμως ένας νέος Γολγοθάς. Η περίοδος 2026-8 είναι μια δύσκολη περίοδος, η οποία επαναλαμβάνεται με μεγαλύτερη οξύτητα το 2033 (βλ. Διάγραμμα).

 

*Δημήτρης Μάρδας
Καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ
π. Αν. Υπουργός Οικονομικών και Υφ/γός Εξωτερικών