Μικροπλαστικά στο… τραπέζι μας;

Γράφει η Μαργαρίτα Ικαρίου, δημοσιογράφος
Ειδυλλιακό τοπίο σε γραφικό ταβερνάκι, κάπου σε μια από τις τόσες πανέμορφες παραλίες της Ελλάδας. Τραπεζομάντιλο καρό, καθαρά μαχαιροπήρουνα, διακριτική μουσική και ο ήλιος να ρίχνει την απογευματινή του βουτιά στα καταγάλανα νερά. Η… «γκρηκ σάλαντ» μισοφαγωμένη, στα ποτήρια λιάζεται το κρασάκι κι η παραγγελία καταφθάνει: Ψαράκι ψητό, ολόφρεσκο, που μοσχομυρίζει. Το μαχαιροπήρουνο τρέμει να βυθιστεί στην μαλακή του σάρκα και ξαφνικά… σαν σε ταινία τρόμου, το ψάρι μεταλλάσσεται σε ένα απειλητικό πλαστικό τέρας! Σας φαίνεται σενάριο φαντασίας; Ένα κακό αστείο ή κάτι εντελώς αδιανόητο να συμβεί; Κι όμως… είναι αυτό που γευόμαστε καθημερινά, αυτό που έχει ήδη έρθει στο τραπέζι και τον οργανισμό μας.

Τα πλαστικά μίας χρήσης έχουν κατακλύσει τη ζωή μας. Σκουπίδια που δε συλλέγονται, οι χώροι υγειονομικής ταφής που έχουν μετατραπεί σε χωματερές ανά την Ελλάδα, η επικράτηση της πλαστικής σακούλας και των συσκευασιών μιας χρήσης, απορρίμματα που κατακλύζουν τους δρόμους… Όλα αυτά, με τα καλοκαιρινά μελτέμια ή την πρώτη βροχή, καταλήγουν στη θάλασσα. Η διάσπασή τους μέσω της υπεριώδους ακτινοβολίας, του αέρα, των κυμάτων και της επίδρασης του αλατιού, συντελείται τάχιστα και μάλιστα σε διάστημα μηνών (!)Δημιουργούνται έτσι τα «μικροπλαστικά», δηλαδή μικροσκοπικές ίνες ή σωματίδια, μη ορατά στον ανθρώπινο οφθαλμό.

Τα αποτελέσματα σχετικής έρευνας που διενήργησαν επιστήμονες του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος», είναι ανατριχιαστικά: Το 100% των ψαριών και θαλάσσιων ασπόνδυλων οργανισμών που εξετάστηκαν, περιέχουν μικροπλαστικές ίνες στο στομάχι τους! *

* [Στοιχεία από την Επιστημονική ανακοίνωση του Ινστιτούτου «ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ» & Πανεπιστήμιο Swansea στο International Committee for the Scientific Exploration of the Mediterranean (CIESM), 2013]

«Τα μικροπλαστικά σωματίδια έχουν εισέλθει πλέον στην τροφική μας αλυσίδα με απρόβλεπτες συνέπειες για την υγεία του ανθρώπου αλλά και την επιβίωση των θαλάσσιων οργανισμών» σημειώνει η ιχθυολόγος του Ινστιτούτου «Αρχιπέλαγος» κα Αναστασία Μήλιου.

Από το 2009 έως σήμερα, οι επιστήμονες του Ινστιτούτου που έχουν ως βάση τη Σάμο, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Swansea της Ουαλίας, πραγματοποιούν ενδελεχή έρευνα για τη διασπορά των μικροπλαστικών στις Ελληνικές θάλασσες. Κατά την πρώτη φάση της έρευνας (2009-2013) και έπειτα από χιλιάδες δειγματοληψίες σε 167 παραλίες διαφόρων Ελληνικών ακτών, δεν βρέθηκε ΟΥΤΕ ΕΝΑ δείγμα που να μην περιέχει ίνες μικροπλαστικών! Δείγματα από παραλίες σε δυσπρόσιτες και ακατοίκητες περιοχές νησιών και νησίδων βρέθηκαν να έχουν περιεκτικότητα αντίστοιχη με αυτήν των παραλιών της Αττικής(!)

Ευοίωνο και ελπιδοφόρο ωστόσο, υπήρξε το γεγονός μιας μεγάλης κινητοποίησης και ευαισθητοποίησης των πολιτών σε δράσεις προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος και ανάσχεσης της κυριαρχίας του πλαστικού, με αρχή από τις Ελληνικές θάλασσες και στόχευση την επέκταση σε όλη τη Μεσόγειο, καθώς δέχεται τη μεγαλύτερη ρύπανση από πλαστικά σε σύγκριση με όλες τις θάλασσες παγκοσμίως.

Με αφετηρία τη δυτική Ελλάδα και την ευρύτερη περιοχή γύρω από τον Πατραϊκό και Κορινθιακό κόλπο, έγινε τον περασμένο Ιούνιο η αρχή μιας καμπάνιας ενεργοποίησης που στοχεύει να αλλάξει τη νοοτροπία και την αντίληψη όλων μας σχετικά με την απόρριψη πλαστικών στο περιβάλλον.

Βάση για την έναρξη της πανελλαδικής αυτής εκστρατείας, η «Κυανή Κοινωνία Πολιτών». Πρόκειται μία πλατφόρμα συνεργασίας, που ξεκίνησε πριν από 7 χρόνια ανάμεσα στην «Γέφυρα Α.Ε», το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» και διάφορους συλλόγους. Σήμερα πλέον, συμμετέχουν σε αυτήν 14 δραστήριοι φορείς, όπως ναυταθλητικοί όμιλοι, περιβαλλοντικές και εθελοντικές κινήσεις από 5 πόλεις.

Με σύνθημα το «μαζί για το θαλάσσιο περιβάλλον» και με πρωταγωνιστές ενεργούς πολίτες κάθε ηλικίας, υπήρξε μια κοινή και «κυανή» πρωτοβουλία που έτυχε μεγάλης αποδοχής από το κοινό. Έγιναν μια σειρά από παράλληλες δράσεις που κατέδειξαν με τρόπο βιωματικό και επιστημονικά στοιχεία, το μέγεθος του προβλήματος:

- Μαθητές, πολίτες και επιστήμονες από το «Αρχιπέλαγος» συνέλλεξαν από κοινού δείγματα στο Αντίρριο. Αυτά αναλύθηκαν ως προς την περιεκτικότητά τους σε μικροπλαστικές ίνες, στα πλαίσια ενός βιωματικού εργαστηρίου στην Πάτρα, που στήθηκε με ειδικό εξοπλισμό.

- Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Πάτρας και το ΤΕΙ Μεσολογγίου καθώς και επιστημονικοί φορείς που εδρεύουν στην περιοχή, υποστήριξαν και συμμετείχαν στις δράσεις.

- Οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να δουν μέσα από το μικροσκόπιο, τις μικροσκοπικές ίνες πλαστικού από τα δείγματα άμμου που είχαν συγκεντρώσει τα παιδιά. Έγινε πραγματικά αντιληπτό έτσι, το μέγεθος της ρύπανσης που έχει προκληθεί στο περιβάλλον γύρω μας, από τη διάσπαση των απορριπτόμενων πλαστικών.

- Σε διάφορα κεντρικά σημεία Πάτρας, Ρίου, Αντίρριου, Μεσολογγίου και Ναυπάκτου, αλλά και σε παραλίες, έγινε διανομή ειδικού ενημερωτικού υλικού και δημιουργικές συζητήσεις με τους πολίτες.

Αποτελεί ανάγκη να γίνει κοινή αντίληψη όλων μας πλέον, ότι είναι αδιανόητο να παραμένουν πλαστικά απορρίμματα στο περιβάλλον και να συλλέγονται με δράσεις που βαφτίζονται «περιβαλλοντικές» μόνο κατά τη διάρκεια τουριστικών περιόδων ή επετειακών «ημερών».