«Αριστούργημα! Του Θεού το πιο ωραίο δημιούργημα»

Γραφει ο Κων/νος Στογιαννάρης
Μέλος της Έ.ΔΗ.Π.Η.Τ Μακεδονίας - Θράκης

Λένε πως η αγάπη για την ομορφιά είναι ένδειξη καλού γούστου, μα η δημιουργία της είναι τέχνη. Τα λόγια του Ralph Waldo Emerson ηχούν σαν μια αλήθεια χαραγμένη στην ίδια μας την ύπαρξη. Και πράγματι, μπροστά σε οτιδήποτε ξεπερνά την πεζή καθημερινότητα, σε οτιδήποτε αγγίζει την τελειότητα, η ψυχή μας ψιθυρίζει αυθόρμητα: «Αριστούργημα! σου λέω, αριστούργημα, Του Θεού το πιο ωραίο δημιούργημα». Στην ουσία, αναγνωρίζουμε αυθόρμητα την υπέρτατη έκφραση της ομορφιάς ως ένα αριστούργημα, κάτι μοναδικό και εξαιρετικό που ξεπερνά τα συνηθισμένα όρια της δημιουργίας.

Αυτή η φράση, οικεία από τους ερωτικούς στίχους ενός τραγουδιού που υμνεί την εκθαμβωτική παρουσία ενός προσώπου, δεν περιορίζεται μόνο στην ανθρώπινη μορφή. Στην αναζήτησή μας για εκφάνσεις του «αριστουργήματος», δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το καλλίγραμμο ανθρώπινο σώμα. Η αρμονία των γραμμών, η ρευστότητα των κινήσεων, η ίδια η βιολογική τελειότητα ενός σμιλεμένου γυναικείου ή ανδρικού σώματος, έχει εμπνεύσει αμέτρητους καλλιτέχνες και ποιητές ανά τους αιώνες. Για πολλούς, ένα τέτοιο σώμα αποτελεί ένα φυσικό αριστούργημα, μια ενσάρκωση της ομορφιάς στην πιο αισθητή της μορφή. 

Υπό αυτό το πρίσμα, θα μπορούσε να ειπωθεί, με την ίδια ευκολία που θαυμάζουμε ένα λουλούδι ή ένα τοπίο, πως ένα καλλίγραμμο σώμα είναι «του Θεού το πιο ωραίο δημιούργημα», αν αναγνωρίσουμε τη φύση ως έκφραση μιας δημιουργικής δύναμης. Είναι μια κραυγή θαυμασμού που ξεπηδά από το βάθος μας όταν η ομορφιά, σε οποιαδήποτε μορφή της, μας συνεπαίρνει. Από την αψεγάδιαστη συμμετρία ενός λουλουδιού που μόλις άνθισε, μέχρι την άγρια, επιβλητική ομορφιά ενός ορεινού τοπίου που αγγίζει τα σύννεφα, η αίσθηση του «αριστουργήματος» είναι ένα άρρηκτο νήμα που συνδέει την ανθρώπινη εμπειρία με κάτι που φαντάζει σχεδόν θεϊκό. Εδώ, το αριστούργημα δεν είναι απλώς κάτι όμορφο, αλλά μια δημιουργία που φέρει την σφραγίδα της τελειότητας και της αρμονίας, κάτι που μας κάνει να αισθανθούμε μια βαθιά σύνδεση με το μεγαλείο της ύπαρξης.

Γιατί, αλήθεια, τι άλλο μπορεί να εξηγήσει την ανατριχίλα που διαπερνά τη ραχοκοκαλιά μας μπροστά σε έναν πίνακα που κατοικείται από φως και σκιά; Την ακατανίκητη συγκίνηση που πλημμυρίζει την καρδιά μας ακούγοντας μια μελωδία που φαίνεται να έχει γραφτεί από τις ίδιες τις σφαίρες; Ή την αίσθηση δέους που μας κατακλύζει καθώς ατενίζουμε έναν έναστρο ουρανό, νιώθοντας την απειροσύνη του σύμπαντος να απλώνεται πάνω από το κεφάλι μας; Σε αυτές τις στιγμές, αναγνωρίζουμε αυθόρμητα το μεγαλείο και την αρμονία, χαρακτηρίζοντας τα δημιουργήματα αυτά ως αριστουργήματα που αγγίζουν την ψυχή μας.

Η υποκειμενικότητα της ομορφιάς είναι ένα θέμα που απασχολεί την ανθρωπότητα εδώ και αιώνες. Η σοφή απάντηση του φίλου στην παλιά ιστορία – «πάρε τα μάτια μου και δες την» - μας υπενθυμίζει ότι η ομορφιά δεν είναι απλώς ένα σύνολο εξωτερικών χαρακτηριστικών, αλλά μια εσωτερική λάμψη που γίνεται αντιληπτή μέσα από το φίλτρο της δικής μας ψυχής. Ωστόσο, όταν αυτή η εσωτερική λάμψη φτάνει σε ένα σημείο εξαιρετικής αρμονίας και τελειότητας, τότε μπορούμε να μιλήσουμε για ένα αριστούργημα, ανεξάρτητα από την υποκειμενική αντίληψη. Όπως εύστοχα παρατηρεί ο Πλάτων, ένα ωραίο σώμα δεν εγγυάται μια καλή ψυχή, αλλά μια καλή ψυχή, με την αρετή της, μπορεί να κάνει το σώμα όσο γίνεται καλύτερο. Η αληθινή ομορφιά, λοιπόν, πηγάζει από μέσα μας και ακτινοβολεί προς τα έξω, και όταν αυτή η ακτινοβολία είναι μοναδική και συγκλονιστική, τότε την αντιλαμβανόμαστε ως ένα αριστούργημα. Είναι ζωτικής σημασίας να θυμόμαστε πως η ομορφιά δεν περιορίζεται στην εξωτερική εμφάνιση, αλλά εκτείνεται στην πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ύπαρξης.

Στη Θεσσαλονίκη, την πόλη με την πλούσια ιστορία και την αστείρευτη ζωντάνια, μπορώ να φανταστώ αμέτρητες εκφάνσεις αυτού του «αριστουργήματος». Από τις χρυσαφένιες αντανακλάσεις του ήλιου στον Θερμαϊκό κόλπο, καθώς ο Λευκός Πύργος στέκει αγέρωχος φρουρός του χρόνου – ένα αριστούργημα της αρχιτεκτονικής και της ιστορίας - μέχρι την πολύχρωμη πανδαισία της Άνω Πόλης με τα γραφικά σοκάκια και την πανοραμική θέα, κάθε στοιχείο φέρει τη δική του μοναδική ομορφιά. Η ομορφιά είναι διάχυτη σε κάθε γωνιά, από τα βυζαντινά μνημεία που ψιθυρίζουν ιστορίες αιώνων – διαχρονικά αριστουργήματα τέχνης και πίστης - μέχρι τις σύγχρονες δημιουργίες που σφύζουν από ενέργεια και φαντασία. Και φυσικά, υπάρχουν οι άνθρωποι αυτής της πόλης, με το αυθεντικό τους πνεύμα, το ζεστό τους χαμόγελο και την αστείρευτη διάθεσή τους για ζωή - αληθινά αριστουργήματα της ανθρώπινης ύπαρξης στην πιο αυθεντική της μορφή.

Ας θυμόμαστε, λοιπόν, κάθε φορά που η ομορφιά μάς αγγίζει με έναν τρόπο που ξεπερνά το συνηθισμένο, ότι ίσως βρισκόμαστε μπροστά σε κάτι περισσότερο από μια απλή αισθητηριακή εμπειρία. Ίσως, για μια στιγμή, να μας δίνεται η ευκαιρία να ατενίσουμε ένα μικρό κομμάτι του θείου, ένα «αριστούργημα» που μας υπενθυμίζει την απέραντη δυνατότητα για ομορφιά και αρμονία που υπάρχει σε αυτόν τον κόσμο. Και ας αφήσουμε αυτή την αίσθηση να μας εμπνεύσει να αναζητούμε, να δημιουργούμε και να αγαπάμε την ομορφιά σε κάθε της μορφή, προσπαθώντας ίσως και εμείς να δημιουργήσουμε τα δικά μας μικρά αριστουργήματα.

Η Μουσική της Ομορφιάς: "Κυκλοφορώ μ' ένα μωρό" 

Οι στίχοι "Αριστούργημα, σου λέω, αριστούργημα, Του Θεού το πιο ωραίο δημιούργημα" δεν είναι μόνο μια φιλοσοφική έννοια, αλλά έχει βαθιές ρίζες στην λαϊκή κουλτούρα. Εγιναν ευρέως γνωστοί από το τραγούδι του Γιάννη Ντουνιά "Κυκλοφορώ μ' ένα μωρό". Το τραγούδι, με τον απλό και άμεσο τρόπο του, υμνεί την εκθαμβωτική παρουσία ενός προσώπου, χρησιμοποιώντας την λέξη "αριστούργημα" για να περιγράψει την υπέρτατη ομορφιά. Ακούστε το και αφεθείτε στην ατμόσφαιρα της εποχής: