Στις 28 Σεπτεμβρίου 1944 ξημερώνει για τη Χαλκηδόνα μια συνηθισμένη μέρα. Οι κάτοικοί της ξυπνούν ξεκινώντας τις δουλειές της καθημερινότητάς τους. Πολλοί φεύγουν έξω από το χωριό για τις συνηθισμένες αγροτικές εργασίες.
Τίποτα δεν προμήνυε την καταστροφή που έμελλε να ακολουθήσει, αν και οι γερμανικές
δυνάμεις είχαν τελευταία σκληρύνει τη στάση τους μπροστά και στη διαφαινόμενη
κατάρρευσή τους.
Τι ακριβώς συνέβη εκείνο το πρωινό
Απόσπασμα από το βιβλίο του Γιάννης Θ. Στογιαννάρης "Η ΧΑΛΚΗΔΟΝΑ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ 1941-1944"
Για να έχουμε μία πλήρη εικόνα του τι συνέβη εκείνο το πρωινό της Πέμπτης του μήνα Σεπτέμβρη του 1944 στο χωριό μας θα πρέπει να πάρουμε τα γεγονότα από την αρχή και με χρονική σειρά.
Κατά τις 9:00 το πρωί ρίχνονται από την πλευρά των ανταρτών τρεις με τέσσερις πυροβολισμοί κατά των διερχόμενων την ώρα εκείνη Γερμανών μοτοσικλετιστών και του ταχυδρομικού οχήματος. Λίγα δευτερόλεπτα μετά ακούγεται το κροτάλισμα του πολυβόλου από το αμάξωμα ταχυδρομικό αυτοκινήτου και αμέσως μετά επικρατεί ένα πανδαιμόνιο στο δρόμο προς Βέροια από τις αδιάκοπες ριπές που ρίχνονται στα τυφλά από τους Γερμανούς μοτοσικλετιστών προς πάσα κατεύθυνση.
Το πανδαιμόνιο εκείνο δε διήρκεσε παρά μερικά λεπτά τόσο όσο χρειάστηκαν για να απομακρυνθούν από το σημείο της ενέδρας οι Γερμανοί μοτοσικλετιστές και το ταχυδρομικό όχημα. Ύστερα επικρατεί και πάλι ησυχία και ηρεμία και οι κάτοικοι ξαναβρήκαν και το ρυθμό της καθημερινής ενασχόλησης του.
Στα πρώτα λεπτά της ώρας μετά τους σφοδρούς πυροβολισμούς αρκετοί από τους κατοίκους θεώρησαν τους πυροβολισμούς σε ένα από τα συνηθισμένα πυροτεχνήματα των ανδρών τον Π.Α.Ο. και το Πουλικών και δεν έδωσαν την πρέπουσα σημασία.
Καθώς όμως τα λεπτά κυλούσαν άρχισαν να κυκλοφορούν διάφορες φήμες ότι οι άνδρες αντάρτες πυροβόλησαν εναντίον ενός γερμανικού αυτοκινήτου. Και σαν να μην έφτανε αυτό την απρόσμενη τρομάρα των κατοίκων ήρθε να συμπληρώσει η φοβερή είδηση που έφερε τα πάνω-κάτω, ότι δηλαδή οι αντάρτες όχι μόνο πυροβόλησαν Γερμανούς στρατιώτες αλλά και «σκότωσαν» έναν Γερμανό αξιωματικό κοντά στο σπίτι του Νικόλα μπαλτατζή το τρομακτικό αυτό μαντάτο κυκλοφόρησε αστραπιαία από γειτονιά σε γειτονιά, από σοκάκι σε σοκάκι και από σπίτι σε σπίτι και έφτασε ως πέρα στα λιβάδια ακόμη και στην αγροτική τοποθεσία του Βάλτου.
Εκείνες τις στιγμές της αλλοφροσύνης δεν άκουγε κάνεις παρά τις κραυγές μανάδων που καλούσαν τα παιδιά τους να μπουν γρήγορα μέσα στα σπίτια. Οι δρόμοι του χωριού είχαν γεμίσει σε λίγα λεπτά από κόσμο που ρωτούσα να πληροφορηθούν τι έχει συμβεί. Ορισμένοι από τους κατοίκους παριστάνοντας τους γενναίους έλεγαν ότι δεν πρέπει να φοβόμαστε με τη δικαιολογία ότι εμείς δεν κάναμε τίποτα σε βάρος των Γερμανών και δεν μας και δεν θα σας πειράξουν. Πολλοί όμως από τους άνδρες και ανάμεσά τους και αρκετές γυναίκες ξεχύθηκαν στους αγρούς για να ειδοποιήσουν τους δικούς τους για να μην γυρίσουν στο χωριό γιατί θα γίνει μεγάλο κακό.
Αρκετοί χωριανοί μας και ιδιαίτερα όσοι μένουν στον οικισμό πάνω από το σχολείο φαινόταν πως ήταν ενήμεροι για το τι θα συμβεί το πρωινό εκείνο στο χωριό και ήταν προετοιμασμένοι. Έτσι χωρίς να χάσουν καιρό βρέθηκαν στο δρόμο προς τα Κουφάλια με τις πρώτες τουφεκιές αναζητώντας προστασία από τους ακροβολισμένους εκατέρωθεν του δρόμου αντάρτες του τρίτου τάγματος. Έτρεχαν αλαφιασμένοι ακολουθώντας τη δημόσια με κάθε μεταφορικό μέσο πριν τους προλάβουν οι ταγματασφαλίτες και οι Γερμανικές φάλαγγες που ήδη είχαν κάνει την εμφάνισή τους από τη μεριά του Αξιού και από το δρόμο της Αλεξάνδρειας.
Οι αντάρτες του ΙΙΙ του τάγματος στην εμφάνιση αυτή των Γερμανών προσπάθησα να τους αναχαιτίσουν και να τους εμποδίζουν να μπουν στο χωριό ώστε να δώσουν χρόνο στους κατοίκους να απομακρυνθούν το ταχύτερων. Δεν τα κατάφεραν όμως να σταματήσουν τους Γερμανούς και τους άνδρες του Πούλου οι οποίοι υπερείχαν σε αριθμό ανδρών και βαρύ οπλισμό. Έτσι μετά από καμιά ώρα περίπου άνισο αγώνα οι άνδρες του ΙΙΙ τάγματος του ΕΛΑΣ υποχώρησαν προς τα υψώματα των Κουφαλίων αφήνοντας το δρόμο ελεύθερο στον εχθρό να εισβάλλει στο χωριό.
Ανενόχλητοι πλέον οι εισβολείς εισχωρούν μέσα στο χωριό και διασκορπίζονται σε όλες τις γειτονιές και τα σοκάκια. Δυστυχώς ακόμη και αυτή την υστάτη ώρα πολλοί κάτοικοι αντιλήφθηκαν το θανάσιμο κίνδυνο που διέτρεχαν και συνειδητοποίησαν το κρίσιμο της κατάστασης, όταν είδαν τους πάνοπλους Γερμανούς να μπαίνουν στα σπίτια τους στις αυλές να συλλαμβάνουν και να σέρνουν μετά βίας στους άνδρες κάθε ηλικίας.
Από αυτούς που συνέλαβαν οι Γερμανοί στρατιώτες άλλους τους οδηγούσαν «ως πρόβατα επί σφαγή» στην αυλή του σχολείου και άλλους στην τοποθεσία «Μπαχτσελίκια» και αρκετούς στο χώρο του παλιού αντλιοστασίου του χωριού λίγα μέτρα πιο κάτω από τη θέση που βρίσκεται σήμερα το Μνημείο των Ηρώων.
Τότε όμως αλίμονο για αυτούς ήταν πολύ αργά. Όσους έπιαναν τους οδηγούσαν στον καθορισμένο τόπο εκτέλεσης και αμέσως τους έστηναν στη σειρά απέναντι από τα πολυβόλα. Η μόνη αντίδραση των μελλοθανάτων εκείνη τη φοβερή αυτή τη στιγμή ήταν να προσεύχονται και άλλοι να εκλιπαρούν τους εκτελεστές να τους λυπηθούν και να τους χαρίσουν τη ζωή γιατί δεν έφτιαξαν σε τίποτα και δεν έβλαψαν κανέναν. «Είμαστε αθώοι!» φώναζαν και οι απελπισμένες κραυγές τους λίγο πριν δεχτούν τα δολοφονικά πυρά των νάζι έσβηναν σιγά-σιγά καθώς ο αγέρας τις ανέβαζε όσο έφθανε ψηλά στον ουρανό, υψώνοντας μαζί με αυτές τις αθώες ψυχές τους
Από τη σφαγή εκείνη μόνο τα γυναικόπαιδα τα οποία ελευθερώθηκαν κατά εντολή του Γερμανού διοικητή της Θεσσαλονίκης, επειδή ο αριθμός των συλληφθέντων ανδρών είχε καλύψει το όριο των 30 ατόμων. όπως προέβλεπε σε τέτοιες περιπτώσεις ο κανονισμός των αντιποίνων. Ο αριθμός των ανδρών που εκτελέστηκαν εκείνο το πρωινό της 28η Σεπτεμβρίου του 1944 ημέρα της εβδομάδας Πέμπτη και ώρα 2:00 μ.μ. ανέρχεται σε 30 άνδρες. Στοιχεία από προσωπική έρευνα και από το βιβλίο ληξιαρχικών πράξεων θανάτων του Dήμου Χαλκηδόνoς και το οποίο έθεσε στη διάθεσή μου η υπεύθυνη του Τμήματος. Συνολικά εκείνη την ημέρα συνελήφθησαν από τους στρατιώτες Γερμανούς συνεπικουρούμενοι και από άντρες των Π.Α.Ο. 33 άτομα. Από τους συλληφθέντες αυτούς τους άνδρες 24 οδηγήθηκαν στην τοποθεσία «Μπαχτσελίκια». Εκτέλεσαν 22. Οι 2 αφέθηκαν ελεύθεροι. Αυτοί οι δύο ήσαν ο Πασχάλης Διαμαντόπουλος και Κουρέπης Ευθύμιος.
Οι υπόλοιποι 9 οδηγήθηκαν στο προαύλιο του σχολείου εκτέλεσαν οι 8 ένας κατόρθωσε να δραπετεύσει και να σωθεί αυτός ήταν ο Τσερκέζης Δημήτριος
Ο εκπρόσωπος του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού αυτόπτης μάρτυρας των αιματηρών επεισοδίων εκείνης της ημέρας
Για τα αιματηρά αυτά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στη Χαλκηδόνα το πρωί της 28ης Σεπτεμβρίου του 1944 περιγράφει και σημειώνει ο εκπρόσωπος του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού Βενγκέρ και τα εξής όταν επισκέφθηκε το χωριό μας δύο με τρεις μέρες μετά ευρισκόμενος στο Σταυρό Ημαθίας
«Όταν φτάσαμε στη Χαλκηδόνα και μετά από μία σύντομη διαδρομή σημειώνει ο Βενγκέρ στη σελίδα του ημερολογίου του 683 η κωμόπολη είχε παραδοθεί στις φλόγες. Από τους κατοίκους της δεν συναντήσαμε κανένα όλοι τους είχανε φύγει στα γύρω χωριά για να γλιτώσουν από τη μανία των Γερμανών και των ανδρών του Πούλου. Η έρημη από κατοίκους Χαλκηδόνα είχε παραδοθεί στις διαθέσεις των «Πουλικών» οι οποίοι τη λεηλάτησαν. Εκείνες τις ημέρες που επισκεφτήκαμε τη Χαλκηδόνα, διαπιστώσαμε και την εκτέλεση των 28 ανδρών από τους Γερμανούς. Από αυτούς όπως μας πληροφόρησαν οι 22 εκτελέστηκαν έξω από το χωριό, ενώ οι 6 στο προαύλιο του Δημοτικού Σχολείου και συνεχίζει. Όταν οι κάτοικοι επέστρεψαν στη Χαλκηδόνα αντίκρισαν εικόνα πλήρους καταστροφής ενώ όλα τα πηγάδια ήταν γεμάτα πτώματα»
Οι άνδρες του Πούλου και τον ΠΑΟ λεηλατούν και καίνε τη Χαλκηδόνα
Ύστερα από την άδικη τη θυσία του 28 και πλέον εκείνων συμπατριωτών μας και το δύο ξένων περαστικών θα περίμενε κανείς να είναι ίσως και οι τελευταίες συμφορές και οι ταλαιπωρημένοι και καταπονημένοι από τις αναπάντητες αναποδιές κάτοικοι, να βρουν το χρόνο να μαζέψουν, να θρηνήσουν, να φροντίζουν και να βάψουν τους νεκρούς τους έτσι όπως τους άξιζε Δυστυχώς όμως μετά από την πρώτη μεγάλη Συμφορά που στοίχισε τη ζωή σε τόσους ανθρώπους πολίτες επακόλουθη και η δεύτερη περιπέτεια η οποία έρχεται να συμπληρώσει την κακοτυχία των κατοίκων της Χαλκηδόνας διότι μόλις αποχώρησαν οι εκτελεστές Γερμανία από το πώς βάζεις το κατοίκων το έργο της ολοκλήρωσης της καταστροφής του χωριού ανέλαβαν οι άντρες του Π.Α.Ο. κατά διαταγή του Γερμανού διοικητή.
Ξεχύθηκαν οι ταγματασφαλίτες αμέσως στις γειτονιές και επιδόθηκαν το να βάζουν φωτιά σε σπίτια στάβλους αχυρώνες αδιάκριτος και να λεηλατούν ταυτόχρονα τα πάντα καταστήματα αποθήκες τροφίμων και ότι άλλο έδειχνα στο διάβα τους. Ακόμη και ζώα έπιαναν και τα οδηγούσαν πέραν από τη γέφυρα του Αξιού με σκοπό να τα πουλήσουν με την πρώτη ευκαιρία στους κατοίκους των χωριών εκείνων τα οποία βρισκόταν αντίπερα όχθη του ποταμού. Τη χρονική περίοδο εκείνη η περιοχή αυτή ελέγχονταν από τους ταγματασφαλίτες. Το πλιάτσικο κράτησε για πολλές μέρες και συνεχίστηκε και μετά την εγκατάσταση και ο οχύρωση του χωριού μας από το περιβόητο συνταγματάρχη Πούλο με το τα τάγμα του «εκ τετρακοσίων και πλέον ανδρών».
Τα σπίτια που πυρπολήθηκαν εκείνες τις πρώτες ημέρες από μία πρόχειρη καταγραφή που έγινε μετά την αποχώρηση του και του τελευταίου Γερμανού στρατιώτη από την περιοχή μας ανέρχονται σε 40. Σε αυτά δεν πρέπει να προστεθούν και διπλάσιο αριθμό στάβλων και άλλων βοηθητικών χώρων.
Μεγάλος είναι ο αριθμός των ζώων μικρών και μεγάλων που βρήκαν το θάνατο τις πρώτες μέρες από τις αδιάκοπες ριπές των πολυβόλων των ανδρών του Πούλου, οι οποίοι πυροβόλησαν ότι κινούνται μες στο λιβάδι.
Υπολογίσθηκε τότε που σχεδόν όλες οι οικογένειες του χωριού μας απώλεσαν κατά μέσο όρο από 1 έως 10 ζωντανά και ίσως και ορισμένες πολύ περισσότερα.
Τα πράγματα δε που διάρπαζαν από τα έρημα σπίτια των κατοίκων του χωριού, - όσα βέβαια δεν είχα γίνει στάχτη - ανενόχλητοι ορισμένοι τυχοδιώκτες άντρες των Π.Α.Ο. και άνδρες του Πούλου ήταν ως επί το πλείστον ρούχα ένδυσης, κλινοσκεπάσματα, βράνιες (πολύχρωμα στρωσίδια μάλλινα και βαμβακερά), τιμαλφή ειδή πολύτιμα κειμήλια σκεύη κουζίνας και ότι άλλα χρήσιμα πράγματα είχε ο κάθε νοικοκύρης η νοικοκυρά τα περισσότερα από τα νοικοκυριά εκείνα ήταν εκτεθειμένα στο έλεος της μανίας των πλιατσικολόγων συνεργατών των Γερμανών τα οποία δυστυχώς δεν πρόλαβαν οι κάτοικοι να αποκρύψουν μία και ήταν αδύνατον να πάρουν μαζί τους ή να τα μεταφέρουν κάπου αλλού σε ασφαλές μέρος.
Προληπτικά βέβαια λίγες ημέρες πριν του μεγάλου φονικό που βρήκε το χωριό μας οι περισσότεροι κάτοικοι διαισθανόμενοι ότι κάτι κακό θα συμβεί στην περιοχή μας φρόντισαν να αποκρύψουν σε διάφορες κρύπτες ή να παραχωρήσουν,. κάθε τι που θεωρούσα πολύτιμο. Οι περισσότεροι κάτοικοι είχαν σκάψει λάκκους μέσα στους στάβλους ή τους αχυρώνες και εκεί τα παράχωναν με το σκεπτικό ότι δεν θα μπορούν να τα ανακαλύψουν οι άνδρες των Π.Α.Ο. Δεν είχαν όμως προβλέψει την εγκατάσταση στο χωριό και των ανδρών του Πούλου. Για τους ταγματασφαλίτες και τους «Πουλικούς» δεν ήταν δύσκολο να εντοπίσουν τις κρύπτες εκείνες και να τις λεηλατήσουν μία αναφορά του Γερμανού υπολοχαγού Άρεντ αναφέρει μεταξύ των άλλων για τον Πούλο τα εξής «…καταφτάνουν στην υπηρεσία ημών πληροφορίες ότι ό Πούλος χρηματίζεται ασυστόλως λεηλατών και αυτάς ακόμη τας προίκας νεαρών εις τα χωρία όπου δρώσι τα τμήματα του».
Όταν αργότερα οι κάτοικοι της Χαλκηδόνας επέστρεψαν στα σπίτια τους αντίκρισαν μεταξύ άλλων συμφορών και τις κρυψώνες σκαμμένες και άδειες. Οι ταγματασφαλίτες αφού εντόπιζαν το σημείο που ήταν κρυμμένα και θαμμένα τα νοικοκυριά τα οποία βρισκόταν επί το πλείστον μέσα στους αχυρώνες, αποθήκες κάτω από το πάτωμα των δωματίων, ίσως και αλλού, τα ξέθαβαν με ένα καταπληκτικό τρόπο και έπειτα όσα πράγματα τα θεωρούσαν χρήσιμα τα κρατούσαν για τον εαυτό τους τά δε υπόλοιπα τα πετούσαν στις αυλές των σπιτιών.
Όσα από τα κλοπιμαία τα εκτιμούσαν ως εμπορεύσιμα τα μετέφεραν στο χωριό Τοψιν (Γέφυρα) ή και σε άλλα γειτονικά χωριά για ίδιο όφελος. Αργότερα όταν αποκατασταθεί η έννομη τάξη στη χώρα μας οι κάτοικοι της Γέφυρας παρέδωσαν στις ελληνικές αρχές τα περισσότερα από τα αντικείμενα που είχαν προμηθευτεί η αγοράσει από τους κλέφτες ταγματασφαλίτες.
Αρκετές νοικοκυρές από το χωριό μας αναγνώρισαν τα πράγματά τους και τα έφεραν πίσω στα σπίτια τους. Τα περισσότερα και πλέον καλά και καινούργια είδη ένδυσης και η συσκευή και εργαλεία χάθηκαν για πάντα.
Η Ναζιστική θηριωδία στη Χαλκηδόνα αποτελεί τραγική υπενθύμιση των φρικαλεοτήτων του πολέμου και της σημασίας της μάχης ενάντια στο φασισμό και τον ρατσισμό.
Δολοφονηθέντες από τους Γερμανούς στις 28 Σεπτεμβρίου 1944 στη Ν. Χαλκηδόνα
Α΄. Στην τοποθεσία τα "Μπαχτσελίκια" του χωριου μας οι:
- Αγγελίδης Γεώργιος του Κωνσταντίνου, ετών 65
- Αγγελίδης Χρήστος του Κωνσταντίνου, ετών 55
- Αγγέλογλου Πολυχρόνης του Αναστάσιου , ετών 20
- Διαμαντόπουλος Περικλής του Δημητρίου, ετών 60
- Κανατσάρης Σοφοκλής του Ιωάννη, ετών 24
- Κανατσάρης Γεώργιος του Ιωάννη, ετών 29
- Κανατσάρης Κωνσταντίνος του Ιωάννη, ετών 27
- Καρακεζλίδης Νικόλαος του Γεώργιου,
- Λιαπάκης Αθανάσιος του Κωνσταντίνου, ετών 58
- Πουκαμισάς Παναγιώτης του Φώτη, ετών 55
- Σιδηράκης Δημήτριος του Εμμανουήλ, ετών 44
- Σλαφτσάκης Φώτης του Δημητρίου , ετών 64
- Χαριζάνης Δημήτριος του Χαριζάνη, ετών 55
- Μισκάκης Σωτήρης του Γεώργιου, ετών 71
- Διαμαντόπουλος Χριστόφορος, ετών 26
- Μπέης Δημήτριος του Ζαφειρίου, ετών 50
- Μπρεντάκης Περικλής του Γεώργιου , ετών 56
- Σλαφτσάκης Παντελής του Αθανάσιο, ετών 65
- Στογιαννάρης Νικ. του Βασίλειου, ετών 60
- Μητάκος Δήμος του Δημητριου, ετών 52
- Αντωνιάδης Λάζαρος ετών 22
- Αραπλιώτης Κωνσταντίνος
Ατομα = 22 (Οι 2 ήσαν ξένοι)
Α΄. Στην αυλή του Δημοτίκου Σχολείου την ίδια ώρα εκτελέστηκαν οι:
- Λεονταρίδης Γρηγόρης του Νικόλαου ετών 55
- Λουμπουνάκης Γεώργιος του Νικόλαου ετών 35
- Λιαπάκης Δημήτριος του Κων/νου ετών 55
- Μισκάκης Νικόλαος του Χριστού ετών 40
- Πετρόπουλος Εμμανουήλ του Ιωάννη ετών 55
- Σλαβάκης Αριστείδης του Αθανασίου ετών 65
- Φιλαργυρόπουλος Παναγιώτης ετών 54
- Χαζαράκης Θεόκριτος του χρηστού ετών 50
- Μανωλης ο «Πιπεριτζάς» ετών 48
Ατομα = 9 (Ο ένας ήταν ξένος)
Πηγή: Γιάννης Θ. Στογιαννάρης "Η ΧΑΛΚΗΔΟΝΑ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ 1941-1944"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου